9 Mayıs 2011 Pazartesi

Maske




Maske takmak ve maskelemek hep gizli kapaklı bir işin, gerçekliği “saklamanın” “değiştirmenin” “manipüle” etmenin aracı olarak kullanılmış. Bağlı bulundukları gerçeklikten başka konuma kaydırma aracı olmuştur. Japonların No maskeleri, Hintlilerin katha-tali pirinç makyajları, pantomim sanatçılarının beyaz yüzü, kül kedisinin kostümü, batmanin maskesi, süpermanin pelerini gibi uzun uzadıya giden bir dönüştürme masalı.
Arsen Lüpen örneğini göz önüne aldığımızda bir kişide çok maske (anlam) olmasının yanı sıra bir maskenin (anlamın) çok kişide olması da mümkün. V for Vendetta filmini hatırlayalım. V tüm herkese maskeyi dağıtır. Sokakta o maskeyle oynayan bir kız çocuğu vurulur. Sonra yüzbinler o maskeyle sokağa dökülür. O maskenin arkasında ne olduğu önemsizdir maskenin kendi gerçeği vardır çünkü. Şimdi fotoğrafa dönelim.
Maskeler oyunsu tiyatral bir aura taşırlar. Bu yüzden Barthes fotoğrafı resme değil tiyatroya daha yakın bulur.  Daguerre’nin bir diorama sahnesi yönetmesini bunun için camera obscura kullanılmasını bunu da tiyatronunda tekil konusu olan ölümle diyalektiğini vurgular.
Tüm fotoğraflar ölümü anlatırken bunun tiyatral yanını oyuncu izleyiciye masklar        (makyajlar vb.) ile verir. Şimdi baktığımızda tragedyalarda maske anlam demektir fotoğrafta ise anlam kompoziyonun en zor yanıdır. İzleyici fotoğrafta anlamı politik değil estetik olarak tüketir. Bu yüzden maskeye yakındır. Tek düzlemliymiş gibi görünen fotoğraf boyut etkisi vererek ve vurgulayarak bize görsel ve imgesel bileşenler sunar masklar gibi.
Diğer taraftan fotoğraf maske gibi gizemi de barındırır.  Aynı maskeler gibi doğuştan gerçek üstüdür. Her fotoğraf gerçekliğin küçük bir kısmını barındırır. Çevresinde kalan her şeyi gizler ve ima eder. Maskeyi takanı gizlemesi gibi.  Delinmez ve aşılmaz bir aura duvarı. Zaten kimse bakışlarıyla maskeleri delemediği gibi fotoğrafada bu şekilde yalın olarak nüfuz edilemez.
Fotoğraf ve maske fenomeni en basit anlamıyla bir karşıtlıktan doğar madde ve anti-madde gibi. Maskeler gerçeği gizlemek için kullanılan araçlardır. Bu ihtiyaç onları var eder. Gizemlilik ve sırlar aurasını oluşturur. Bu yalanda olsa yanılsamada olsa istenir. Yalanı nasıl gerçekler var ederse, fotoğrafıda ışık var eder. O yüzden maske ve fotoğraf bu gizemli mistik dehlizde buluşur.